Danina solidarnościowa – kontrola

27/09/2024
Doradztwo podatkowe

Danina solidarnościowa, często określana jako trzeci próg podatkowy, dotyczy osób fizycznych, które osiągają roczny dochód przekraczający 1 000 000 zł. Są one zobowiązane do zapłaty 4% kwoty przekraczającej ten limit, niezależnie od opodatkowania podatkiem PIT. Choć regulacja ta obowiązuje już kilka lat, wciąż budzi pewne wątpliwości u podatników, dla których przeoczenie któregoś z jej niuansów może urosnąć do rangi poważnego problemu w razie wszczęcia kontroli podatkowej.

Danina solidarnościowa – podstawa prawna

Danina solidarnościowa została wprowadzona ustawą o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, przepisy jej dotyczące znajdują się natomiast w rozdziale 6a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Regulacja ta obowiązuje od 1 stycznia 2019 r.

Danina solidarnościowa – kogo dotyczy

Danina solidarnościowa obejmuje dochody:

opodatkowane według skali podatkowej, m.in. z umowy o pracę, umów zlecenia i o dzieło, działalności gospodarczej, emerytur;

z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych, a także z odpłatnego zbycia udziałów i akcji;

z działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanych według stawki liniowej 19%;

z zagranicznej spółki kontrolowanej.

Podatnik powinien więc zsumować wskazane wyżej dochody, a jeżeli suma ta przekroczy 1 mln zł to nadwyżka ponad ta kwotę podlega dodatkowemu opodatkowaniu w wysokości 4%, niezależnie od opodatkowania podatkiem dochodowym według zasad dla nich właściwych.

Należy jednak zwrócić uwagę, że kategorie dochodów pozostające poza powyższym katalogiem pozostają niejako niewidoczne na potrzeby kalkulacji daniny solidarnościowej. Pod uwagę nie bierze się więc dochodów:

opodatkowanych w formach zryczałtowanych – ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych czy kartą podatkową;

uzyskanych za granicą, ale tylko jeżeli ma do nich zastosowanie metoda wyłączenia, a nie zaliczenia;

wolnych od podatków oraz w stosunku do których zaniechano poboru podatku;

do których ma zastosowanie ulga IP BOX (interpretacja indywidulana Dyrektora KIS z dnia 3 lutego 2021 r., sygn. 0115-KDIT1.4011.800.2020.2.MR);

z udziału w zyskach osób prawnych, a także w spółce komandytowej (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z dnia 11 czerwca 2021 r., sygn. 0112-KDIL2-2.4011.280.2021.2.WS);

z działalności prowadzonej w SSE.

Ponadto, pomimo że podatnikami PIT oprócz samych osób fizycznych są również przedsiębiorstwa w spadku, nie obejmuje ich obowiązek uiszczenia daniny solidarnościowej.

W przypadku natomiast opodatkowania wspólnie z małżonkiem, przy ustalaniu daniny solidarnościowej bierze się pod uwagę wyłącznie własne dochody – nie łączy się ich z dochodami małżonka ani nie dzieli na pół.

Danina solidarnościowa a składka zdrowotna

Pierwszym krokiem obliczenia należnej daniny solidarnościowej jest ustalenie dochodu na zasadach przedstawionych powyżej. Drugim zaś jest dokonanie pomniejszeń wskazanych w art. 30h ust. 2 ustawy PIT w stosunku do tak określonego dochodu.

Zgodnie z tym przepisem podatnik, wyliczając daninę solidarnościową ma prawo odliczyć wartość zapłaconych w trakcie roku składek na ubezpieczenia społeczne, a także na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku rozliczających się podatkiem liniowym – do ustawowego limitu. Odliczenie obejmuje więc w każdym przypadku składki zapłacone na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących, jeżeli podstawy ich wymiaru nie stanowi dochód zwolniony od podatku lub od którego zaniechano poboru podatku. Dotyczy to również składek zapłaconych ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne innego państwa UE, EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Inne ulgi wymienione w art. 26 ustawy o PIT, takie jak wpłaty na IKZE, darowizny na wskazane cele czy ulga rehabilitacyjna, nie pomniejszają dochodu wyliczanego na potrzeby daniny solidarnościowej. W konsekwencji wystąpią więc znaczące różnice w podstawie opodatkowania podatkiem dochodowym a daniny solidarnościowej.

Warto zaznaczyć natomiast, że przy kalkulacji daniny solidarnościowej podatnik może uwzględnić stratę z lat ubiegłych, ale jedynie z danego źródła przychodów. Możliwe jest bowiem obniżenie przewidziane na etapie wyliczenia dochodu, ponieważ same zasady ustalenia dochodu nie są uregulowane w art. 30h ustawy PIT. Jak stwierdzono w wyroku NSA z dnia 19 lipca 2022 r., sygn. II FSK 452/22: gdyby intencją racjonalnego ustawodawcy było uniemożliwienie odliczenia straty z lat ubiegłych przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej, to taka regulacja zostałaby wprost wskazana w ustawie.

Danina solidarnościowa – deklaracja

Deklarację DSF-1 o wysokości daniny solidarnościowej należy złożyć do właściwego urzędu skarbowego do 30 kwietnia i w tym terminie wpłacić należną daninę solidarnościową. Właściwym miejscowo jest ten sam urząd co w przypadku podatku PIT. Naczelnik tego urzędu przekazuje wpłaconą kwotę na rachunek Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych.

Deklarację można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej. Jeżeli w deklaracji jest błąd, podatnikowi przysługuje prawo do jej skorygowania.

W przypadku niedopełnienia obowiązku wpłacenia kwoty daniny solidarnościowej w terminie deklaracja stanowi podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. Należy mieć na uwadze, że na podstawie przepisów rozdziału 7a Ordynacji podatkowej podatnik może wnioskować m.in. o odroczenie terminu płatności czy rozłożenie jej na raty.