Kontrola podatkowa a przekroczenie uprawnień przez urząd skarbowy – jak reagować na nadużycia?
Kontrola podatkowa to jedno z najbardziej ingerencyjnych narzędzi administracji skarbowej. Prawidłowo przeprowadzona powinna przebiegać w sposób transparentny, zgodny z prawem i z poszanowaniem praw kontrolowanego. Rzeczywistość jednak pokazuje, że organy niekiedy przekraczają granice swoich kompetencji. Warto wiedzieć, w jakich sytuacjach mamy do czynienia z nadużyciem oraz jak skutecznie na nie reagować.
Najczęstsze nadużycia organów podatkowych
1. Kontrola poza zakresem upoważnienia
Kontrola może dotyczyć wyłącznie zakresu, który został wskazany w formalnym upoważnieniu doręczonym przedsiębiorcy. Jeżeli kontrolujący podejmują działania wykraczające poza ten zakres – np. żądają dokumentów niezwiązanych z przedmiotem kontroli – mamy do czynienia z nadużyciem.
2. Brak zawiadomienia o kontroli
Zasadą jest, że przedsiębiorca powinien zostać uprzednio zawiadomiony o zamiarze wszczęcia kontroli. Wyjątki od tej reguły są ściśle określone i nie mogą być stosowane w sposób uznaniowy. Prowadzenie kontroli „z zaskoczenia” w sytuacji, gdy nie zachodzą przesłanki szczególne, stanowi naruszenie procedury.
3. Wielokrotne kontrole w tym samym zakresie
Przedsiębiorca nie powinien być narażony na kolejne kontrole dotyczące tego samego przedmiotu i tego samego okresu rozliczeniowego. Nawet jeśli w przepisach dopuszcza się taką możliwość w wyjątkowych przypadkach, każda kolejna kontrola musi być uzasadniona.
4. Zbyt długi czas trwania kontroli
Ustawodawca określa maksymalny dopuszczalny czas trwania kontroli w danym roku kalendarzowym, uzależniony od wielkości przedsiębiorcy. W praktyce jednak zdarza się, że organy ten limit przekraczają – co może stanowić podstawę do złożenia formalnego sprzeciwu.
5. Naciski na podpisanie protokołu bez możliwości zastrzeżeń
Choć podpisanie protokołu kończy czynności kontrolne, nie zamyka ono możliwości wniesienia pisemnych zastrzeżeń do jego treści. Wprowadzanie w błąd co do skutków podpisania dokumentu lub presja wywierana przez kontrolujących może być uznana za przekroczenie kompetencji.
Jak reagować na nadużycia? – praktyczne kroki
Złóż formalny sprzeciw
W przypadku, gdy kontrola została wszczęta niezgodnie z przepisami (np. bez zawiadomienia lub z naruszeniem limitów czasowych), przedsiębiorca ma prawo złożyć sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania czynności kontrolnych. Sprzeciw należy wnieść w ciągu trzech dni roboczych od dnia rozpoczęcia kontroli, kierując go bezpośrednio do organu kontrolującego. Jest to instrument realnej ochrony – organ ma obowiązek ustosunkować się do takiego sprzeciwu w formie postanowienia.
Nie udostępniaj dokumentów spoza zakresu upoważnienia
Masz prawo odmówić okazania dokumentów, które nie mieszczą się w zakresie wskazanym w upoważnieniu do kontroli. Poinformuj o tym kontrolujących w sposób formalny i uprzejmy, najlepiej na piśmie dołączanym do akt.
Dokumentuj każde naruszenie
Każde nadużycie – ustne polecenie, odmowę przyjęcia pisma, czy próbę wywarcia presji – warto odnotować w notatce służbowej lub protokole podpisanym przez kontrolującego. Taka dokumentacja może okazać się kluczowa w dalszym postępowaniu podatkowym lub sądowoadministracyjnym.
Zasięgnij pomocy profesjonalisty
Doświadczony doradca podatkowy pomoże ocenić, czy zachowanie organu wyczerpuje przesłanki nadużycia i przygotuje odpowiednią strategię działania – od pisma procesowego, aż po skargę do sądu administracyjnego, jeśli będzie to konieczne.
Wnioski
Kontrola podatkowa nie może być wykorzystywana jako narzędzie presji wobec podatnika. Każde przekroczenie uprawnień organu należy traktować poważnie i dokumentować już od pierwszego dnia. Właściwa reakcja – np. złożenie sprzeciwu – nie tylko chroni bieżący interes podatnika, ale również wzmacnia jego pozycję w ewentualnym dalszym postępowaniu.
Jeśli masz wątpliwości co do przebiegu kontroli w swojej firmie, warto działać szybko i w sposób przemyślany.
Potrzebujesz wsparcia?
Zespół Kancelarii Gawlas & Partnerzy od lat reprezentuje klientów w sporach z organami podatkowymi – zarówno na etapie kontroli, jak i w postępowaniach przed sądami administracyjnymi.
- E-mail: warszawa@gawlas.pl
- Telefon: +48 225 353 028
