Świadczenia powtarzające się – ZUS zmienia podejście w interpretacjach

ZUS już po raz kolejny w tym roku wydaje niekorzystną interpretację twierdząc, że świadczenia powtarzające się z art. 176 KSH wykonywane przez wspólników mają w istocie charakter usługowy a zatem wspólnicy powinni podlegać z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym.

Utrwalona linia interpretacyjna ZUS – czy na pewno?

W wyroku z dnia 7 marca 2018 r., I UK 575/16, SN wskazał, że wspólnicy spółek kapitałowych zobowiązani do wykonywania oznaczonych w umowie spółki powtarzających się świadczeń niepieniężnych za wynagrodzeniem z art. 176 KSH nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. Po wydaniu tego wyroku ZUS wielokrotnie podkreślał w wydanych interpretacjach, że „jak wskazuje utrwalona linia interpretacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych” katalog tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń nie zawiera w swej treści osób fizycznych wykonujących za wynagrodzeniem powtarzające się świadczenia niepieniężne w rozumieniu art. 176 KSH wyłącznie na podstawie umowy spółki (np. interpretacja z 9 lutego 2022 r., nr DI/100000/43/71/2022; z 5 lipca 2018 r., nr WPI/200000/43/710/2018).

Dlaczego ZUS wcześniej nie kwestionował świadczeń powtarzających się?

W interpretacjach ZUS nie dokonywał szczegółowej analizy postanowień umownych dotyczących świadczeń powtarzających się zawartych w umowie spółek a w szczególności ich charakteru. ZUS przyjmował, że samo ustanowienie w umowie spółki świadczeń powtarzających się z art. 176 KSH wykonywanych przez wspólników powoduje brak objęcia tytułem do ubezpieczeń społecznych. Takie podejście wynika pewnie z faktu, że do momentu wejścia w życie przepisów w ramach tzw. Polskiego Ładu konstrukcja świadczeń powtarzających się nie była popularna. ZUS nie upatrywał zatem problemu w art. 176 KSH. Polski Ład spowodował, że wspólnicy spółek kapitałowych musieli zacząć odprowadzać składkę zdrowotną od wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka zarządu. Ta regulacja spowodowała, że zaczęto poszukiwać rozwiązań pozwalających wspólnikom na uzyskiwanie wynagrodzenia ze spółki, ale bez obowiązku płacenia ubezpieczenia społecznego, czy też składki zdrowotnej. Stąd też konstrukcja świadczeń powtarzających się stała się prawdziwym hitem. Nie dziwi zatem fakt, że ZUS zaczął kwestionować charakter świadczeń powtarzających się.

Co kwestionuje ZUS?

W interpretacji z 6 kwietnia 2023 r., nr DI100000/43/161/2023, ZUS stwierdził, że zakres, rodzaj i wymiar prac, do których zobowiązani są wspólnicy (tj. projektowanie, wycena i montaż instalacji fotowoltaicznej i pomp ciepła co najmniej raz w miesiącu, przygotowanie ewidencji księgowej spółki dla biura rachunkowego raz w miesiącu, sporządzanie umowy z klientem spółki co najmniej raz w miesiącu) w połączeniu z przedmiotem działalności spółki (branża budowlana) wskazują, iż obowiązki wspólników są zadaniami o charakterze usługowym. ZUS uważa, że nie są to świadczenia powtarzające się a świadczenia o charakterze ciągłym, charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług (art. 750 KC), a ich wprowadzenie zmierza do stworzenia mechanizmu wynagradzania wspólników w sposób niezgodny z ratio legis art. KSH. W konsekwencji, w ocenie ZUS, w takiej sytuacji wspólnicy należą do kategorii osób wykonujących pracę na podstawie umowy o świadczenie usług stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i z tego tytułu objęci są obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. Tak samo ZUS stwierdził w interpretacjach z 3 lutego 2023 r., nr DI/100000/43/1292/2022 i z 14 lutego 2023 r., nr DI/100000/43/1/2023 wskazując, że wykonywanie czynności takich jak: pozyskiwanie klientów i kontraktów, doradztwa przy negocjowaniu warunków handlowych, koordynacji realizacji zamówień, opieki nad klientem, analizy rynku, doradztwa technicznego w wymiarze nie mniejszym od 160 godzin miesięcznie, czy też dokonywanie przewozu osób jako kierowca taksówki – w wymiarze łącznie od 10 do 200 godzin miesięcznie, mają charakter ciągły, a nie powtarzający się.

Czy ZUS ma rację?

Z pewnością jak wynika z interpretacji, ZUS nie analizuje szczegółowo postanowień umownych dotyczących świadczeń powtarzających się przedstawionych przez wnioskodawców. ZUS powołuje się na identyczne stwierdzenia odnośnie do usługowego i ciągłego charakteru czynności wykonywanych przez wspólników. ZUS nie powinien niejako automatycznie uznawać (bez głębszej analizy) czynności wykonywanych przez wspólników za świadczenie usług a nie za świadczenia powtarzające się. Tak się jednak stało i można przyjąć, że ZUS będzie co raz częściej kwestionował tego typu postanowienia. Na razie tylko w interpretacjach, ale możliwe są również kontrole, bo ZUS ma uprawnienia kontrolne w tym zakresie. Warto jednak zwrócić uwagę, że ZUS powinien kwestionować takie postanowienia, jeśli prowadzą do nadużyć a nie dlatego, żeby wpływy do ZUS były większe. Jeśli zatem „pod pozorem” świadczeń powtarzających się wspólnik świadczy w rzeczywistości usługi na rzecz spółki (np. stały przewóz osób jako kierowca taksówki) to powinien podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu.

Jak się zabezpieczyć?

Przede wszystkim świadczenia powtarzające się powinny być faktycznie wykonywane. Wspólnicy powinni się też zastanowić jakie czynności na rzecz spółki mogą wykonywać regularnie, co pewien czas (periodycznie – raz w miesiącu, raz na kwartał lub przez określoną ilość godzin w danym okresie). Jeśli zatem wspólnik dojdzie do wniosku, że takie powtarzalne świadczenia może wykonywać, to trzeba też zadbać o odpowiednie uregulowanie tych świadczeń. Postanowienia wskazane w umowie spółki dotyczące świadczeń powtarzających się powinny zawierać m.in. wskazanie rodzaju i zakresu świadczeń i częstotliwości ich wykonywania.  Zobowiązanie się wspólnika do stałych czynności jak np. prowadzenie szkoleń, doradztwo na rzecz spółki, przygotowywanie dokumentacji projektowej, sporządzanie ekspertyz będzie stanowić świadczenie ciągłe. Jednakże, jeśli wspólnik będzie zobowiązany np. do przeprowadzenia 10 szkoleń w miesiącu, przygotowaniu 5 dokumentacji projektowych w miesiącu, sporządzeniu 15 ekspertyz miesięcznie, to będą to świadczenia powtarzające się zgodnie z art. 176 KSH.

Jeżeli masz pytania lub wątpliwości dotyczące świadczeń powtarzających się zapraszamy do kontaktu.