Tax Alert – Odwołania od decyzji naczelników urzędów celno-skarbowych ponownie rozpatrywane przez dyrektorów izb administracji skarbowej

Od 1 lipca 2023 r. odwołania wnoszone od decyzji wydawanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych będą rozpoznawane przez właściwych dyrektorów izb administracji skarbowej, a nie tak jak dotychczas przez tych samych naczelników, którzy wydali decyzje.

Aktualny model postępowania odwoławczego

Aktualnie obowiązujący model procedury odwoławczej od decyzji naczelnika UCS wydanej w I instancji wprowadzony został w 2017 r. wraz z wejściem w życie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 813 ze zm.). Zakłada on, że odwołania od decyzji naczelnika UCS rozpoznaje ten sam organ (choć inni pracownicy).

Model ten od początku spotykał się z poważną krytyką, ponieważ zarzucano mu (niebezpodstawnie), że będzie jedynie iluzorycznym postępowaniem dwuinstancyjnym. Trudno bowiem było zakładać, że naczelnik UCS rozpatrując odwołanie od własnej decyzji skory będzie do ponownego, obiektywnego i merytorycznego jej rozpoznania oraz (co najważniejsze) ewentualnego jej uchylenia.

Ostatecznie, praktyka nie potwierdziła w pełni powyższych obaw i automatyzm w akceptacji decyzji pierwszoinstancyjnych nie wystąpił, jednakże faktycznie udział decyzji naczelników UCS (wcześniej UKS) uchylonych w drugiej instancji spadł z ok. 40% (przed reformą z 2017 r.) do ok. 25% (w 2018 r.).

Nowa/stara koncepcja

Po sześciu latach obowiązywania powyższego, kontrowersyjnego modelu Ministerstwo Finansów postanowiło powrócić do rozwiązania funkcjonującego przed 2017 r. i odwołania od decyzji wydanych przez naczelników UCS w I instancji ponownie rozpatrywać będą dyrektorzy IAS. Zmiana ta wprowadzona została dość nieoczekiwanie ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 556), a ratio legis stanowić ma zwiększona ekonomika postępowania oraz skuteczność nadzoru nad prowadzonymi postępowaniami. W tym miejscu nie sposób nie wspomnieć, że za poprzednią zmianą również stać miała zwiększona efektywność postępowania…

Ocena zmiany z perspektywy podatnika

Zmianę (bez względu na jej rzeczywiste powody) należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Jest to bowiem powrót to realnej, rzeczywistej dwuinstancyjności postępowania podatkowego. Po pierwszej instancji sprawa trafi do innego organu podatkowego (dyrektora IAS), który jako organ nadzorujący organ niższego stopnia (naczelnika UCS) będzie weryfikował ustalenia jeszcze raz i nie będzie obarczony wydanym uprzednio rozstrzygnięciem. W takich okolicznościach szanse na uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia przez podatnika i to na etapie postępowania przed organami podatkowymi znacznie się zwiększają. Jednocześnie, z tego powodu spaść powinna liczba skarg na decyzje naczelników UCS kierowanych do wojewódzkich sądów administracyjnych.

Wpływ zmiany na aktualnie toczące się postępowania

Zmiana będzie miała wpływ na aktualnie toczące się postępowania przed naczelnikami UCS. To, czego należy się spodziewać przed graniczną datą 1 lipca (biorąc pod uwagę treść przepisów przejściowych), to spowolnienie procedowania postępowań pierwszoinstancyjnych i jednoczesne przyśpieszenie postępowań drugoinstancyjnych. W pierwszym przypadku naczelnicy UCS będą chcieli zakończyć postępowania w pierwszej instancji już po pierwszym 1 lipca, tak aby nie było wątpliwości, że właściwym organem odwoławczym będzie dyrektor IAS (i ten organ zajmie się sprawą). Z kolei w drugim przypadku można spodziewać się presji na skończenie postępowań odwoławczych przed 1 lipca, tak aby uniknąć zarzutu naruszenia norm kompetencyjnych (decyzja wydana przez niewłaściwy organ), a przede wszystkim, aby zdążyć wykorzystać zaplecze personalne, jakim do daty granicznej naczelnik UCS będzie mógł dysponować.

Podstawa prawna: ustawa z 9 marca 2023 o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 556).