Odpowiedzialność dyscyplinarna doradcy podatkowego

Na podstawie art. 17 Konstytucji RP, w drodze ustawy, został utworzony samorząd zawodowy doradców podatkowych, który sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu doradcy podatkowego w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Samorząd ten odpowiada więc za monitorowanie działań swoich członków oraz stosuje wobec nich w uzasadnionych przypadkach środki dyscyplinarne.

Przewinienia skutkujące postępowaniem dyscyplinarnym

Ustawa o doradztwie podatkowym w art. 64 ust. 1 wskazuje, że doradcy podatkowi ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków zawodowych określonych prawem oraz za czyny sprzeczne z zasadami etyki zawodowej. Do powyższych kategorii należy zatem zaliczyć przede wszystkim:

• niedochowanie tajemnicy zawodowej,
• niedopełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC,
• nieprzestrzeganie obowiązków administracyjnych wobec samorządu m.in. brak zawiadomienia o zmianie danych wskazanych we wniosku o wpis w terminie 30 dni od dnia jej zaistnienia,
• zaleganie z zapłatą składki członkowskiej lub części składki członkowskiej w kwocie przekraczającej równowartość składek należnych za 6 okresów składkowych,
• brak stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
• działanie na szkodę klienta.

Oprócz powyższego, w obszarze zainteresowania organów dyscyplinarnych pozostają zachowania mogące stanowić szeroko rozumiane naruszenie godności zawodu doradcy podatkowego. Członkowie Izby powinni więc nie tylko zachować umiar, rzetelność i rzeczowość w wypowiedziach na tematy podatkowe, ekonomiczne i gospodarcze, ale również powstrzymać się od wypowiedzi mogących podważyć zaufanie do zawodu, w szczególności prowadząc działalność polityczną czy publicystyczną. Co więcej, również inne czyny, powszechnie uznawane za hańbiące, mogą godzić w wizerunek zawodu doradcy podatkowego a zatem stanowić podstawę wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.

Postępowanie dyscyplinarne – tryb i sankcje

Postępowania dyscyplinarne wobec doradców podatkowych w pierwszej instancji prowadzi Sąd Dyscyplinarny, a w drugiej instancji Wyższy Sąd Dyscyplinarny. Orzekanie w obu instancjach odbywa się w składzie trzyosobowym. W składzie orzekającym drugiej instancji nie może brać udziału osoba, która uczestniczyła w wydaniu zaskarżonego orzeczenia. Członkowie Sądu nie mogą także pełnić innych funkcji w organach Krajowej Izby Doradców Podatkowych, z wyjątkiem uczestnictwa w Krajowych Zjazdach Doradców Podatkowych i jego władzach.

Oskarżycielem w omawianym postępowaniu jest Rzecznik Dyscyplinarny lub jeden z jego zastępców. Wszczyna on postępowanie wyjaśniające w przypadku powzięcia wiadomości o popełnieniu czynu rodzącego odpowiedzialność dyscyplinarną, ale również na żądanie Krajowej Rady Doradców Podatkowych, ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub Ministra Sprawiedliwości. Po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion czynu zarzuconego oraz złożeniu wyjaśnień przez obwinionego Rzecznik Dyscyplinarny składa do Sądu wniosek o ukaranie. Po jego otrzymaniu Sąd Dyscyplinarny wyznacza termin rozprawy i zawiadamia o nim oskarżyciela, obwinionego oraz jego obrońcę, a w razie potrzeby wzywa świadków i biegłych. 

Jeżeli w toku rozprawy ujawni się inne przewinienie, oprócz objętego wnioskiem o wszczęcie postępowania, Sąd może wydać co do tego przewinienia orzeczenie tylko na wniosek Rzecznika Dyscyplinarnego i za zgodą obwinionego. 

Uzasadnienie orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego sporządza się na piśmie z urzędu, w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia orzeczenia. Od orzeczenia sądu pierwszej instancji przysługuje odwołanie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia wraz z uzasadnieniem. Od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje natomiast odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Od orzeczenia sądu apelacyjnego nie przysługuje w tym wypadku kasacja. 

Katalog kar, które mogą zostać wymierzone w postępowaniu dyscyplinarnym jest zamknięty i obejmuje:

• upomnienie,
• naganę,
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 6 miesięcy do 3 lat oraz
• pozbawienie prawa wykonywania zawodu. 

Należy pamiętać, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania dyscyplinarnego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Przykładowe orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego KIDP

Zanonimizowane orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego są publikowane na oficjalnej stronie internetowej KIDP. Wśród najczęściej spotykanych naruszeń wskazać należy niewypełnianie obowiązku stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz nieopłacanie składek członkowskich, co może być stosunkowo łatwo zweryfikowane przez samorząd (zob. m.in. orzeczenie WSD z dnia 17.07.2020 r., sygn. akt WSD 1/20; orzeczenie WSD z dnia 11.09.2023 r., sygn. akt WSD 8/23).

Orzeczenia dotyczące nierzetelnego prowadzenia spraw klientów, niedotrzymywania terminów czy błędów merytorycznych w pismach procesowych zdarzają się zdecydowanie rzadziej. Co do zasady wynikają bowiem ze skarg złożonych przez klientów bądź przekazania informacji przez organy państwowe. Przykładowo w uzasadnieniu orzeczenia SD z dnia 5 października 2016 r., sygn. akt SD 124/15 wskazano, że Naczelny Sąd Administracyjny wystosował postanowienie o poinformowaniu Krajowej Rady Doradców Podatkowych o istotnych naruszeniach prawa przy sporządzaniu skargi kasacyjnej przez doradcę podatkowego. W piśmie zarzucił on obwinionemu brak elementarnej wiedzy na temat sporządzania skarg kasacyjnych, z wyszczególnieniem jej elementów konstrukcyjnych oraz powoływanie się na przepisy prawa i zasady, które nie istnieją w obrocie prawnym, co zostało zakwalifikowane jako nienależyte wykonanie czynności zawodowych.

W kontekście czynów stanowiących naruszenie godności zawodu warto wskazać natomiast m.in. na orzeczenie WSD z dnia 15.04.2021 r., sygn. akt WSD 11/20, w którym podkreślono, że jakikolwiek przejaw rasizmu czy ksenofobii należy uznać za naganny, a przez to nielicujący z zawodem zaufania publicznego jakim jest zawód doradcy podatkowego.

Zakończenie

Odpowiedzialność dyscyplinarna stanowi autonomiczny reżim służący przede wszystkim ochronie standardów zawodu i zaufania, jakim doradca podatkowy powinien się cieszyć. Uchybienia, za które można zostać ukaranym dyscyplinarnie są więc ze swej istoty odmienne od tych zagrożonych odpowiedzialnością karną czy też odpowiedzialnością cywilną. Wskazane typy odpowiedzialności mogą jednak wzajemnie się przenikać, jak ma to miejsce w przypadku prawomocnego skazania doradcy podatkowego za przestępstwo, które to stanowi przesłankę wszczęcia postępowania wyjaśniającego przez Rzecznika Dyscyplinarnego.