Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. – zasady i obowiązki 

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. to proces, który wymaga starannego przygotowania i uwzględnienia szeregu nie zawsze oczywistych aspektów prawnych. Z niniejszego artykułu dowiesz się jakie dokumenty potrzebne są do sprzedaży udziałów, jakich formalności należy dopilnować oraz jakie obowiązki podatkowe wynikają z owej transakcji.  

Zasady sprzedaży udziałów w spółce z o.o. 

Podstawowe regulacje prawne dotyczące sprzedaży udziałów w spółce z o.o. zawarte są w art. 180 i nast. Kodeksu spółek handlowych. 

Procedura sprzedaży udziałów w spółce z o.o. sprowadza się do następujących kroków: 

• weryfikacja umownych i ustawowych ograniczeń zbywalności udziałów; 

• uzyskanie zgody właściwego organu spółki, jeśli wymaga tego umowa spółki; 

• zawarcie umowy sprzedaży udziałów w odpowiedniej formie; 

• zawiadomienie spółki o zmianie właściciela udziałów; 

• zgłoszenie nabycia do KRS i CRBR; 

• uiszczenie należności podatkowych. 

Zgodnie z powyższym, proces sprzedaży udziałów w spółce z o.o. sensu stricto powinien zostać poprzedzony analizą pakietu dokumentów, z których mogą wynikać pewne ograniczenia co do ich zbywalności.  

Po pierwsze, już bezpośrednio w umowie spółki z o.o. mogą pojawić się zastrzeżenia w postaci prawa pierwokupu, ograniczeń dotyczących nabywcy czy klauzuli lock-up, których naruszenie skutkować będzie nieważnością umowy sprzedaży udziału. Co więcej, wspólnicy mogą zawrzeć odrębne od umowy porozumienia ws. zbywalności, których naruszenie będzie prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej zbywcy względem pozostałych udziałowców.  

Po drugie, należy zweryfikować, czy spółka w ostatnich latach korzystała z jakichkolwiek dofinansowań, szczególnie dotacji unijnych, ponieważ zbycie udziałów jako działanie mogące wpływać na ciągłość projektów często wymaga zezwolenia instytucji finansującej, pod rygorem zwrotu dotacji. Również umowy kredytowe czy leasingowe zawarte przez spółkę mogą zawierać klauzule zobowiązujące do poinformowania instytucji kredytowej/ leasingodawcy o planowanej zmianie w składzie osobowym. 

Po trzecie, ograniczenia zbywalności udziałów mogą wynikać wprost z ustawy, jak ma to miejsce w przypadku prawa pierwokupu przysługującego Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa, jeżeli spółka z o.o. jest właścicielem nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha, czy obowiązku uzyskania zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych w przypadku nabycia udziałów przez cudzoziemca w pewnych okolicznościach.  

Kolejnym krokiem jest uzyskanie zgody właściwego organu spółki, jeśli wymóg taki został zawarty w umowie spółki, co oczywiście może nie mieć miejsca. Jeżeli jednak umowa zastrzega wymóg uzyskania zgody, a nie precyzuje konkretnego sposobu jej udzielenia, przyjmuje się, że zgodę w formie pisemnej wyraża zarząd. Zawarcie umowy sprzedaży z pominięciem tego kroku czyni ją bezskuteczną w stosunku do spółki, która nadal rozpoznaje zbywcę jako wspólnika. Jeśli natomiast organ reprezentujący spółkę odmówi udzielenia zgody, zbywca może wystąpić do sądu rejonowego, który niejako zastępczo może wyrazić zgodę, ale tylko jeśli przemawiają za tym „ważne powody” np. potrzeba ograniczenia aktywności jako wspólnika z powodu wieku (zob. postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z 18.05.2018 r., VIII Ga 169/18). 

Po uzyskaniu zgody spółki można już przystąpić do wyceny udziałów i zawarcia umowy ich sprzedaży. Powinna ona zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, chyba że umowa spółki z o.o. została zawarta przy wykorzystaniu portalu S24 – wówczas zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. 

O przejściu udziału na inną osobę strony umowy sprzedaży zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia. Od tego momentu zbycie udziałów wywiera skutki w stosunku do spółki, co oznacza, że dopiero po otrzymaniu zawiadomienia wraz z dowodem nabywca może wykonywać wszystkie prawa i obowiązku z nich wynikające.   

Ostatnim krokiem jest ujawnienie w rejestrze KRS nabywcy, jeżeli posiada on udział wynoszący co najmniej 10% kapitału zakładowego spółki z o.o. Wspólnicy posiadający mniej niż 10% nie są ujawniani w rejestrze. Pamiętać należy również o konieczności złożenia do sądu rejestrowego nowej listy wspólników oraz oświadczenia wskazującego adresy wspólników. 

 Jeśli w wyniku transakcji zmienili się beneficjenci rzeczywiści spółki będzie także konieczne złożenie nowego zgłoszenia do CRBR. 

Skutki podatkowe sprzedaży udziałów w spółce z o.o. 

Skutki podatkowe dla wspólnika sprzedającego udziały 

Sprzedaż udziałów skutkuje powstaniem przychodu z kapitałów pieniężnych dla podatnika PIT i odpowiednio z zysków kapitałowych dla podatnika CIT. Należy podkreślić, że przychód z odpłatnego zbycia udziałów w spółce z o.o. powstaje z chwilą zawarcia umowy sprzedaży, niezależnie od terminu płatności ceny. Przychodem należnym jest bowiem przychód, którego podatnik może się skutecznie domagać i nie ma znaczenia, że nie został faktycznie otrzymany (pismo z dnia 12.08.2015 r., Izba Skarbowa w Katowicach, IBPB-2-2/4511-184/15/MZM).  

Zbywca może oczywiście odliczyć od podstawy opodatkowania koszty uzyskania przychodu, a więc przede wszystkim wydatki poniesione swego czasu na objęcie udziału oraz wydatki bezpośrednio z tym związane. Uzyskany dochód podlega zryczałtowanej stawce 19%. Rozliczenia dokonuje się w zeznaniu rocznym – do końca kwietnia roku następnego po roku, w którym nastąpiła sprzedaż udziałów.  

Warto również wskazać, że dochody uzyskane przez osoby fizyczne z tytułu sprzedaży udziałów w spółce z o.o. brane są pod uwagę podczas wyliczania pułapu kwalifikującego do objęcia tzw. daniną solidarnościową.  

Jeżeli w transakcji występuje element transgraniczny, należy zaznaczyć, że co do zasady umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawarte przez Polskę, stanowią, że dochód ze sprzedaży udziałów jest opodatkowany wyłącznie w państwie rezydencji zbywcy. Wyjątek stanowią udziały tzw. spółek nieruchomościowych, ponieważ dochód z ich zbycia podlegać będzie opodatkowaniu również w kraju siedziby spółki.  

Sprzedaż udziału spółki z o.o. nie podlega natomiast opodatkowaniu podatkiem VAT, jako że ani posiadania, ani zbycia udziałów nie można uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Wyjątkowo objęte, a zarazem zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a, będą transakcje zbycia udziałów, gdy:  

• posiadacz papierów wartościowych uczestniczy w zarządzaniu spółką, której udziały posiada, ponad uprawnienia właścicielskie do udziałów, 

• sprzedaż udziałów prowadzona jest w ramach działalności maklerskiej i brokerskiej, 

• posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej. 

Skutki podatkowe dla nabywcy udziałów:  

Kupujący udziały zobowiązany jest do uiszczenia należności w podatku PCC, która wynosi 1% wartości rynkowej nabytych udziałów. Warto zaznaczyć, że wartość nominalna udziałów z zasady jest różna od wartości rynkowej, a organy podatkowe mogą kwestionować przyjętą wycenę.  

Gdy umowa sprzedaży zostanie zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, nabywca powinien uiścić podatek w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy oraz złożyć stosowną deklarację na druku PCC-3. Jeżeli natomiast umowa jest zawarta w formie aktu notarialnego, to notariusz ma obowiązek obliczenia, pobrania i wpłacenia podatku.  

Uiszczony podatek PCC może przy spełnieniu określonych warunków zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów w podatku dochodowym. 

Podsumowanie 

Proces sprzedaży udziałów może być nader skomplikowany przez czynniki takie jak korzystanie przez spółkę z dotacji, specjalne regulacje dotyczące udziału cudzoziemców⁠ czy niebezpieczeństwo podważenia przez organy podatkowe wyceny i rozliczenia. Dokładna analiza sytuacji prawnej spółki przed przystąpieniem do transakcji jest więc elementem niezbędnym. Jako Kancelaria prawno-podatkowa Warszawa pozostajemy do Państwa dyspozycji.   

Zapraszamy do kontaktu!