Etyka zawodowa doradcy podatkowego

Doradca podatkowy ma nie tylko obowiązek przestrzegania powszechnie obowiązujących przepisów prawa, ale również zasad etyki zawodowej uregulowanych w uchwale nr 28/2006 II Krajowego Zjazdu Doradców Podatkowych z dnia 22 stycznia 2006 r. Zasady te mają na celu przede wszystkim ochronę interesów klienta i podtrzymywanie zaufania do zawodu. Członek Izby, który naruszy te regulacje może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej, o której mowa w rozdziale 9 ustawy o doradztwie podatkowym.

Obowiązki doradcy podatkowego w relacjach z klientem

W kontaktach z klientem doradca podatkowy: 

• powinien określić zasady ustalania wynagrodzenia przed rozpoczęciem świadczenia usług, chyba że konieczne jest podjęcie czynności dodatkowych w celu poczynienia takiego ustalenia, z zastrzeżeniem, że nie może on określić wynagrodzenia za prowadzenie sprawy jedynie proporcjonalnie do osiągniętego wyniku; 
• zobowiązany jest na żądanie klienta okazać aktualną polisę lub inny dokument potwierdzający zawarcie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności doradztwa podatkowego; 
• zobowiązany jest do obrony interesów klienta jednak w granicach prawa oraz przy zachowaniu szacunku wobec organów państwa;
• zobowiązany jest unikać konfliktów interesów;
• ma prawo zrezygnować z przyjętego zlecenia, ale jednocześnie ma obowiązek zapewnienia w takiej sytuacji klientowi możliwości skorzystania z pomocy prawnej innej osoby oraz poinformowania go o skutkach wypowiedzenia pełnomocnictwa, w szczególności o upływie istotnych terminów; 
• zobowiązany jest do zachowania tajemnicy zawodowej.

Prowadzenia sprawy podatkowej a zasady etyki

Doradca podatkowy wykonuje swój zawód w sposób niezależny, co oznacza, że podlega jedynie przepisom prawa i zasadom etyki zawodowej, co nie narusza ewentualnych obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Pośrednią konsekwencją tak rozumianej niezależności jest wytyczenie granic ochrony interesów klienta, za które doradca podatkowy nie powinien wykraczać bez względu na własne potencjalne korzyści. W szczególności nie powinien on ulegać sugestiom klienta co do preferowanych rozwiązań prawnych, jeśli prowadziłyby one do nadużycia bądź obejścia prawa.

Nie oznacza to, że doradca podatkowy nie może przedstawiać swoim klientom rozwiązań skutkujących oszczędnością podatkową. Powinien on jednak każdorazowo przedstawiać klientowi pełny obraz ryzyka związanego z daną transakcją lub strategią podatkową, a także przekazać rzetelne i jasne informacje co do konsekwencji alternatywnych podejść do danej kwestii, jeśli takowe istnieją.

Doradca podatkowy powinien ponadto informować klienta o przebiegu sprawy i jej wyniku, w tym o przysługujących mu środkach odwoławczych od orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji. Co istotne, może on zaniechać wniesienia środka odwoławczego od rozstrzygnięcia niekorzystnego dla klienta tylko na jego żądanie lub za jego zgodą, wyrażonymi w miarę możliwości na piśmie. Jak wskazano wyżej, powinien on jednak realistycznie nakreślić szanse związane z ewentualnym postępowaniem odwoławczym.

W przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy doradca zobowiązany jest bez zbędnej zwłoki zwrócić klientowi na jego żądanie udostępnione mu dokumenty, co nie może zostać uzależnione od uregulowania należnego wynagrodzenia. Jeżeli natomiast w związku z wydaniem dokumentów klientowi powstaje konieczność sporządzenia ich wydruków, kopii, skanów lub przeformatowania cyfrowego, doradca podatkowy ma prawo żądać od klienta zwrotu uzasadnionych wydatków. 

W kontekście wynagrodzenia należy powtórnie podkreślić, że doradca podatkowy nie może zobowiązać się do świadczenia pomocy prawnej w zamian za wynagrodzenie obliczane jako procentowa część kwoty stanowiącej wynik podjętych czynności, która to w sprawach podatkowych będzie stanowić synonim uzyskanych oszczędności podatkowych lub unikniętych obciążeń podatkowych. Rozwiązanie takie stwarzałoby bowiem jaskrawy konflikt interesów, ponieważ doradca podatkowy dążąc do maksymalizacji swojego wynagrodzenia mógłby pomijać działania faktycznie leżące w najlepszym interesie klienta. Dopuszczalne jest natomiast ustalenie w umowie dodatkowego wynagrodzenia kwotowego za pomyślny wynik sprawy. 

Konflikt interesów

Doradca podatkowy powinien także dążyć do unikania sytuacji, w których dochodzi do konfliktu interesów między jego klientami lub między jego własnym interesem a interesem klienta. W przypadku zaistnienia konfliktu, zobowiązany jest on do podjęcia odpowiednich działań w celu jego wyeliminowania, w pierwszej kolejności informując klienta o okolicznościach, które mogą wpłynąć na obiektywność udzielanych przez niego porad.

Konflikt interesów między klientami doradcy podatkowego może występować m.in., gdy: 

• podmiot występuje w charakterze doradcy podatkowego dla stron tej samej transakcji, mających przeciwstawne interesy,
• sytuacja procesowa reprezentowanych przez doradcę podatkowego podmiotów jest tak powiązana, że sukces jednego z nich może oznaczać porażkę drugiego.

Jeżeli zachodzi któraś z powyższych sytuacji a klienci godzą się na takowy stan rzeczy powinni wyrazić to na piśmie. Warto wskazać, że konflikt interesów nie występuje wyłącznie z tego powodu, że doradca podatkowy lub spółka doradztwa podatkowego, w ramach której wykonuje on swój zawód, obsługuje podmioty prowadzące wobec siebie interesy konkurencyjne, chyba że zobowiązał się on do powstrzymania od obsługi podmiotów konkurencyjnych. 

Drugim typem konfliktu jest sytuacja, w której interesy doradcy podatkowego są sprzeczne z interesami jego klienta. W tym względzie zasady etyki stanowią, że doradca podatkowy powinien zaniechać podejmowania działalności gospodarczej lub zatrudnienia w sytuacji, gdy chociaż jeden jego klient prowadzi działalność gospodarczą na planowanym przez doradcę podatkowego terenie działania oraz w takim samym zakresie, chyba że uzyska pisemną zgodę na prowadzenie działalności lub podjęcie zatrudnienia w tym zakresie od wszystkich klientów, co do których może wystąpić konflikt interesów pomiędzy doradcą a tymi klientami. Zasady te stosuje się również w okresie 3 miesięcy od zakończenia współpracy z klientem. 

Rezygnacja ze zlecenia oraz czasowa niemożność prowadzenia sprawy

Doradca podatkowy ma prawo zrezygnować z przyjętego zlecenia bądź pełnomocnictwa, jednak powinno nastąpić to w taki sposób, by klient miał możliwość skorzystania z pomocy prawnej innej osoby. Rezygnując ma on obowiązek poinformować klienta o skutkach swojej decyzji, przede wszystkim o upływie istotnych terminów procesowych. Doradca podatkowy zachowuje przy tym prawo do wynagrodzenia za usługi świadczone do momentu rezygnacji. Jego wysokość zależy od postanowień zawartej umowy oraz zakresu wykonanej pracy. Rezygnacja nie wpływa również na obowiązek zachowania poufności – tajemnica zawodowa obowiązuje zarówno w trakcie współpracy z klientem, jak i po jej zakończeniu.

W przypadku czasowej niemożności prowadzenia sprawy, doradca podatkowy powinien zapewnić stosowne zastępstwo, zwłaszcza w sytuacjach wymagających stawiennictwa na rozprawach przed sądami administracyjnym lub podatkowymi organami odwoławczymi czy też w trakcie konkretnych czynności procesowych, takich jak przesłuchania świadków lub uczestnictwo w oględzinach. Doradca podatkowy może udzielić dalszego pełnomocnictwa innemu doradcy podatkowemu, radcy prawnemu albo adwokatowi.

Podsumowanie

Zasady etyki zawodowej znacząco wpływają na kształt współpracy doradcy podatkowego z klientem. Choć główną wartością, którą mają chronić jest właśnie interes klienta, wyznaczają również jego granice. W związku z tym warto mieć na uwadze, że prawo korporacyjne Izby nie ma jedynie charakteru dobrych obyczajów, albowiem jego naruszenie może się wiązać z realną odpowiedzialnością dyscyplinarną.