Wyrok TK – raportowanie przez doradców podatkowych o schematach MDR narusza ich tajemnicę zawodową

Trybunał Konstytucyjny uznał w wyroku z 23 lipca 2024 o sygn. K 13/20, że przepisy nakazujące doradcom podatkowym raportowanie do organów skarbowych informacji o schematach podatkowych MDR naruszają ich tajemnicę zawodową. Powoduje to niekonstytucyjność przepisów i konieczność ich zmiany.

Zakwestionowane przepisy

Wyrok TK dotyczył przepisów rozdziału 11a (art. 86a–86o)
Ordynacji podatkowej. Przepisy te określają zasady raportowania o schematach podatkowych MDR. Obowiązują w Polsce od 2019 r. i implementują przepisy unijne wynikające z dyrektywy DAC6. Przepisy polskie mają jednak od nich szerszy zakres i są bardziej represyjne.

Największe wątpliwości budziły przepisy nakładające na doradców podatkowych obowiązek zgłaszania organom skarbowym schematów podatkowych. Zgodnie bowiem z art. 86b Ordynacji podatkowej m.in. doradcy podatkowi muszą przekazać Szefowi KAS informację o schemacie podatkowym w ciągu 30 dni od jego udostępnienia, przygotowania do wdrożenia lub rozpoczęciu wdrażania. Jeżeli naruszałoby to tajemnicę zawodową, przepisy przewidują możliwość zwolnienia doradcy podatkowego z jej zachowania oraz określają sytuację, w których przekazanie informacji nie stanowi naruszenia tajemnicy.

Wniosek o zbadanie konstytucyjności przepisów

Krajowa Rada Doradców Podatkowych złożyła do Trybunału wniosek o zbadanie zgodności przepisów z Konstytucją. We wniosku KRDP podniosła, że kwestionowane przepisy naruszają zasady funkcjonowania zawodu zaufania publicznego jaki sprawują doradcy podatkowi. Niczym nieograniczony obowiązek ujawniania tajemnicy zawodowej oraz brak konkretnych przesłanek i trybu zwolnienia z owej tajemnicy są sprzeczne z podstawowymi zasadami konstytucyjnymi.

Rozstrzygnięcie TK

Trybunał Konstytucyjny przychylił się do opinii KRDP i stwierdził, że:

• wskazane przepisy ordynacji podatkowej w zakresie w jakim tworzą wobec doradców podatkowych objętych tajemnicą zawodową, obowiązek przekazywania informacji o schemacie podatkowym oraz nie określają dostatecznie przesłanek i trybu wyłączenia lub zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej są niezgodne z art. 2, art. 49 i art. 51 ust. 2 Konstytucji,
• przepisy zobowiązujące doradcę podatkowego do przekazania Szefowi KAS informacji o schemacie podatkowym innym niż transgraniczny, który został wdrożony przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 23 października 2018 r., są niegodne z art. 2 Konstytucji.

Zdaniem Trybunału, kwestionowane przepisy nie spełniają zasady określoności prawa i kryterium proporcjonalności.

Zwolnienie z tajemnicy zawodowej

Wyrok TK umacnia orzecznictwo wskazujące na możliwość zwolnienia z tajemnicy zawodowej wyłącznie z określonych w ustawie, ważnych powodów i tylko przez sąd. Niemożliwe jest zatem zwolnienie z tajemnicy zawodowej przez klienta. Nie funkcjonuje ona bowiem tylko w jego interesie, a szerzej pojętego interesu publicznego. Również w przypadku tajemnicy zawodowej doradców podatkowych zwolnić z jej dotrzymania może jedynie sąd, nie zaś klient.

Konieczne zmiany w przepisach

Po wydanym wyroku niezbędne są odpowiednie zmiany w przepisach. Zgodnie z nieprawidłowościami wskazanymi w orzeczeniu należy określić jasne przesłanki i tryb wyłączenia lub zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez doradców podatkowych. Dostosowane muszą zostać również zasady tajemnicy zawodowej adwokatów oraz radców prawnych.

Przy okazji zmian, które wymusiło orzeczenie, można liczyć także na poprawienie jakości innych przepisów dotyczących schematów podatkowych oraz naprawienie ich największych niedoskonałości, wskazywanych licznie przez doktrynę.

Źródła:

• wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 lipca 2024 r. o sygn. K 13/20;
• wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy w Konstytucją RP złożony przez Krajową Radę Doradców Podatkowych dnia 17 grudnia 2019 r.;
• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.);
• ustawa z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193 z późn. zm.)

Pytania:

• Co orzekł TK?

W wyroku TK uznał za niekonstytucyjne przepisy, które nakładają na doradców podatkowych obowiązek przekazywania informacji o schematach podatkowych do organów skarbowych. Obowiązek ten narusza obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej.

• Jakie będą konieczne zmiany w przepisach?

Zmienione przepisy będą musiały określać przesłanki i tryb wyłączenia lub zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.