Ulga B+R

Ulga na działalność badawczo-rozwojową znana także jako ulga B+R (R&D) umożliwia podatnikowi odliczenie od podstawy opodatkowania kwoty kosztów kwalifikowanych, które poniósł na działalność badawczo-rozwojową, pomimo że wydatki te zaliczył również do kosztów uzyskania przychodów. W konsekwencji jeden wydatek niejako dwukrotnie zmniejsza podstawę opodatkowania.

Kto może skorzystać z ulgi B+R?

Z ulgi B+R skorzystać mogą podatnicy, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową, ponoszą koszty kwalifikowane oraz wyodrębniają je w ewidencji rachunkowej. Ustawodawca nie przewiduje ograniczeń co do branży czy rozmiaru przedsiębiorstwa. Oznacza to, że każdy podatnik PIT prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, z której dochód opodatkowany jest według skali podatkowej lub podatkiem liniowym, a także każdy podatnik CIT uzyskujący przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych jest uprawniony do skorzystania z omawianej ulgi.

Również przedsiębiorca działający na terenie SSE ma prawo skorzystać z ulgi B+R, ale jedynie w zakresie kosztów kwalifikowanych, które nie są przez niego uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego.  

Ulga B+R została uregulowana odrębnie dla podatników podatku dochodowego od osób fizycznych oraz od osób prawnych (art. 26e ustawy o PIT i art. 18d ustawy o CIT), zasady i warunki jej działania mają jednak bliźniaczy charakter.

Jakie korzyści niesie ze sobą ulga B+R?

Podatnik korzystający z ulgi B+R może odliczyć od podstawy opodatkowania wydatki poniesione na działalność badawczo-rozwojową (tzw. koszty kwalifikowane), pomimo że zaliczył je już wcześniej do kosztów uzyskania przychodów. W efekcie uzyskuje on „podwójną korzyść” pomniejszając najpierw przychód, a później dochód o ten sam koszt. Ustawodawca nie przewidział kwotowego limitu odliczenia, wskazując jednak, że kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, lub odpowiednio z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych.

Czym jest działalność badawczo-rozwojowa?

Działalność badawczo-rozwojowa to działalność twórcza obejmująca badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

W związku z faktem, że przywołana definicja pełna jest pojęć niedookreślonych, w celu wyodrębnienia warunków jakie podatnik musi spełnić by skorzystać z ulgi, koniczne jest rozłożenie jej na czynniki pierwsze posiłkując się praktyką interpretacyjną i orzeczniczą.

Po pierwsze, działalność twórcza polega na opracowywaniu nowych narzędzi lub rozwiązań niewykorzystywanych dotychczas w praktyce danego przedsiębiorcy tudzież posiadających walor nowości odróżniający je od mechanizmów dotychczas wykorzystywanych przez podatnika (interpretacja indywidualna DKIS z dnia 7 czerwca 2024 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.112.2024.2.PC). Aby spełnić tę przesłankę, wystarczy więc, aby działanie było innowacyjne na skalę danego przedsiębiorstwa. Działalność twórcza obejmuje zatem dążenie do opracowania nowych lub ulepszonych produktów, procesów czy usług, nawet jeśli podobne rozwiązania zostały już wdrożone u innych podmiotów.

Po drugie, przez badania naukowe należy rozumieć:

• badania podstawowe – prace empiryczne lub teoretyczne ukierunkowane na zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwację faktów, które nie są nastawione na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
• badania aplikacyjne – prace ukierunkowane na zdobywanie wiedzy i umiejętności w celu opracowywania nowych produktów, procesów lub usług lub ich znaczącego ulepszania, a więc nastawione na zastosowanie komercyjne.

Prace rozwojowe oznaczają zaś nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie już dostępnej wiedzy i umiejętności  w celu planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów czy usług, z wyłączeniem działalności obejmującej ich rutynowe i okresowe zmiany, nawet jeśli noszą znamiona ulepszeń (interpretacja indywidualna DKIS z dnia 13 czerwca 2024 r., sygn. 0114-KDIP2-1.4010.186.2024.4.AZ). Na nierutynowy charakter projektu wskazuje fakt, że prace związane z jego realizacją są oparte na założeniach niemożliwych do spełnienia przy wykorzystaniu metod dotychczas stosowanych w przedsiębiorstwie, a więc konieczne jest opracowanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych oraz przeprowadzenie ich walidacji (interpretacja indywidualna DKIS z dnia 7 czerwca 2022 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.239.2022.2.JG). Pojęcie to obejmuje więc swoim zakresem zmiany składu lub proporcji surowców w produkcie czy tworzenie bardziej wydajnych algorytmów opartych na nowych technikach.

Po trzecie, systematyczność działalności badawczo-rozwojowej nie oznacza jej ciągłości rozumianej jako prowadzenie jej przez pewien określony okres czasu lub też istnienie planu co do prowadzenia takiej działalności również w przyszłości. Wystarczające jest by podatnik przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy w sposób metodyczny i uporządkowany, przyjmując dla niego określone cele, zasoby i harmonogram (interpretacja indywidualna DKIS z dnia 10 czerwca 2024 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.183.2024.2.PC).

Czwartym warunkiem jest działanie w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz ich wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań. Nacisk kładziony jest więc na element celowościowy, nie zaś efekt prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej. Pozytywny wynik badań i prac nie jest więc elementem koniecznym do skorzystania z ulgi.

Czym są koszty kwalifikowane?

Jak wskazano powyżej odliczenie w ramach ulgi obejmuje koszty kwalifikowane, które są enumeratywnie wymienione w ustawie. Są to m.in. koszty:

• wynagrodzeń i związanych z nimi składek na ubezpieczenie społeczne pracowników oraz zleceniobiorców w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu;
• nabycia materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;
• nabycia niebędącego środkami trwałymi sprzętu specjalistycznego wykorzystywanego bezpośrednio w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności naczyń i przyborów laboratoryjnych oraz urządzeń pomiarowych;
• nabycie ekspertyz, opinii, usług doradczych i równorzędnych oraz wyników badań określonych jednostek naukowych;
• uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione na przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i dokonanie zgłoszenia do Urzędu Patentowego lub odpowiedniego zagranicznego organu, łącznie z kosztami wymaganych tłumaczeń na język obcy, a także prowadzenia postępowania przed ww. organami.

Za koszty kwalifikowane uznaje się także dokonywane w danym roku podatkowym, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością.

W kontekście wynagrodzeń należy wskazać, że należności wypłacane pracownikom z tytułu świadczeń urlopowych i chorobowych – co do zasady – również należy zaliczyć do kosztów kwalifikowanych, co zostało potwierdzone m.in. w wyrokach NSA z dnia: 11 kwietnia 2024 r., sygn. II FSK 1921/23; 4 kwietnia 2024 r., sygn. II FSK 1789/23; 28 listopada 2023 r. sygn. II FSK 876/23.

W tym miejscu należy wskazać, że podatnik chcący skorzystać z ulgi B+R powinien ewidencjonować ponoszone koszty kwalifikowane. Przepisy nie narzucają jednak przedsiębiorcom żadnej formy ich wyodrębnienia co oznacza, że przedsiębiorca zobowiązany jest samodzielnie przyjąć metodę dokumentacji, która będzie wiarygodna.

Koszty kwalifikowane podlegają odliczeniu, tylko jeżeli nie zostały podatnikowi zwrócone w żadnej formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Centrum badawczo-rozwojowe

Uzyskanie przez podatnika statusu centrum badawczo-rozwojowego (CBR) umożliwia mu zaliczenie do kosztów kwalifikowanych jeszcze szerszego katalogu wydatków. Status ten, może natomiast uzyskać przedsiębiorca:

• którego przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej:
  • 5 000 000 zł oraz którego przychody netto ze sprzedaży wytworzonych przez niego usług badawczo-rozwojowych klasyfikowanych do usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych, w rozumieniu przepisów w sprawie polskiej klasyfikacji wyrobów i usług lub praw własności przemysłowej, stanowią co najmniej 20% przychodów netto albo
  • 2 500 000 zł i są niższe niż 5 000 000 zł oraz którego przychody netto ze sprzedaży wytworzonych przez niego usług badawczo-rozwojowych klasyfikowanych do usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych, w rozumieniu przepisów w sprawie polskiej klasyfikacji wyrobów i usług lub praw własności przemysłowej, stanowią co najmniej 70% przychodów netto;

• który stosuje przepisy o rachunkowości oraz
• który nie zalega z zapłatą podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Podatnik posiadający status centrum badawczo-rozwojowego, poza standardowymi kosztami kwalifikowanymi może do tej kategorii zaliczyć także:

• dokonywane w danym roku podatkowym, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, odpisy amortyzacyjne od budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością, wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej;
• koszty ekspertyz, opinii, usług doradczych i usług równorzędnych, badań wykonywanych na podstawie umowy, wiedzy technicznej i patentów lub licencji na chroniony wynalazek, uzyskanych nie tylko od określonych w ustawie podmiotów związanych ze szkolnictwem, ale również od innych podmiotów na warunkach rynkowych i wykorzystywanych wyłącznie na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej.

Wysokość tych dodatkowych kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć 10% osiągniętych w roku podatkowym przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub odpowiednio z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych takiego podatnika.

Warto wskazać, że planowana jest nowelizacja omawianej regulacji. Obecnie bowiem wydatki na usługi doradcze, opinie i ekspertyzy ponoszone przez podatnika niemającego statusu CBR stanowią koszty kwalifikowane wyłącznie, jeśli są świadczone przez jednostki naukowe lub uczenie wyższe. Projekt ustawy przedstawiony przez Ministra Rozwoju i Technologii zakłada natomiast rozszerzenie uprawnienia do odliczenia takowych wydatków świadczonych przez dowolny podmiot zewnętrzny również na podmioty niemające statusu CBR. Konsekwencją zmiany byłaby możliwość odliczenia w ramach kosztów kwalifikowanych wynagrodzenia osób pracujących na podstawie umowy B2B. 

Jak rozliczyć ulgę B+R?

Odliczenia dokonuje się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty kwalifikowane poprzez złożenie załącznika PIT-BR lub CIT-BR. W przypadku gdy podatnik poniósł za rok podatkowy stratę albo wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia – odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części – dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie 6 lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia. 

Rozwiązaniem alternatywnym wobec powyższego jest bezpośredni zwrot kwoty ulgi B+R, której podatnik nie mógł odliczyć w całości z uwagi na poniesioną stratę albo zbyt niski dochód. Mechanizm ten dedykowany jest podatnikom, którzy rozpoczynają działalność gospodarczą (w roku rozpoczęcia działalności) oraz mikro, małym lub średnim przedsiębiorcom w drugim roku podatkowym prowadzenia działalności. Kwota zwrotu gotówkowego stanowi iloczyn nieodliczonej części ulgi B+R oraz stawki podatku obowiązującej podatnika w danym roku (interpretacja indywidualna DKIS z dnia 12 lipca 2023 r., sygn. 0111-KDIB1-3.4010.312.2023.1.JG).

Podatnik, który poniósł za dany rok stratę albo osiągnął dochód niższy od kwoty przysługującego odliczenia ma ponadto możliwość skorzystania z ulgi na innowacyjnych pracowników, której celem jest właśnie zrekompensowanie owej niemożności pełnego odliczenia kosztów kwalifikowanych w ramach ulgi B+R.

Ulga B+R a ulga na prototyp i ulga IP Box

Ulga IP Box i ulga B+R nie wykluczają się wzajemnie. W konsekwencji podatnik, który komercjalizuje wyniki prac badawczo-rozwojowych osiągając z nich dochody kwalifikowane oraz ponosi koszty kwalifikowane w związku z prowadzoną działalnością B+R, ma możliwość korzystania z obu ulg jednocześnie – tzw. ulga na symultaniczny IP Box. 

Ulga na prototyp stanowi natomiast rozwiązanie komplementarne wobec ulgi B+R w ten sposób, że umożliwia podatnikowi odliczenie kosztów ponoszonych już na etapie produkcji próbnej i wprowadzania na rynek gotowego produktu, który powstał w wyniku prowadzonych wcześniej przez podatnika prac badawczo-rozwojowych.

Podsumowanie

Ulga B+R jako narzędzie stymulujące wzrost innowacyjności polskiej gospodarki niesie ze sobą duże korzyści dla podatników prowadzących, nawet nieświadomie, działalność badawczo-rozwojową. Przed zastosowaniem ulgi najlepiej jednak skonsultować się z doradcą podatkowym, który zadba o to, by dokonać odliczeń w odpowiedni sposób oraz wykorzystać pełen potencjał dostępnych preferencji podatkowych.